Religie is de eigenlijke basis van en voor mens en maatschappij. Religie is de eigenlijke basis van en voor al onze menselijke bedrijvigheid, onderling, en in de wereld en de werkelijkheid om ons heen.
Dat wil zeggen: religie heeft tot nu toe altijd als zodanig gegolden. Maar ze raakt uit de gratie van ons westerse mensen. We raken steeds minder bekend en vertrouwd met waar het in religie om gaat of kan gaan.
Wat is religie dan eigenlijk? Of wat zou het kunnen zijn? En hoe krijgt een religie gestalte?
Wat is religie eigenlijk?
Religie in ruime zin is het onophoudelijk en met volle kracht in hoofd en hart en in woord en daad
zoeken naar en verbinding leggen met wat we voor en in ons leven ten diepste verlangen, willen, zoeken.
Het is deze geestelijke zoektocht die ons mensen pas echt onderscheidt van alle andere levende wezens. Herkent u deze religieuze vraag bij uzelf?
In de loop van de tijd is die vraag door de religieuze overleveringen steeds opnieuw en anders gesteld en beantwoord. Zoals:
- Wat is het allerlaatste dat er is?
- Wat is de basis waar ik van uit kan gaan in een stromende en vergankelijke werkelijkheid?
- Wat is de betekenis van mijn menselijke bestaan?
- Wat is geboren worden. leven, sterven?
- Wat is mijn relatie met de medemens?
- Hoe waardeer ik de natuur?
- Welke band heb ik met dieren en planten, en met mineralen?
In de loop van de tijd ook hebben zich vier gestalten van religie in ruime zin ontwikkeld: godsdienst, religie in striktere zin, spiritualiteit, en levensbeschouwing.
De twee dimensies van gestalten van religie
Het antwoord in hoofd en hart is een besef en een gevoel van verbondenheid met iets dat meer en hoger is.
Het antwoord in woord en daad is een geheel ven manieren waarop die verbondenheid gestalte krijgt en steeds weer bekrachtigd en bestendigd wordt.
Verschillende uitwerkingen
In een godsdienst is dat meerdere of hogere een persoonlijke god of een raad van goden.
De bekrachtiging van de verbondenheid gebeurt langs institutionele weg, d.w.z. via een geheel van uitgangspunten en handelwijzen die door officieel erkende religieuze gezagsdragers worden aangegeven. Voorbeelden: Christendom, Jodendom, Islam, Heidendom.
In een religie in striktere zin is dat meerdere of hogere een onpersoonlijke of bovenpersoonlijke goddelijke levenskracht. De verbondenheid met deze levenskracht gebeurt eveneens langs institutionele weg. Voorbeelden komen vooral uit het oude India zoals het Hindoeïsme en het Boeddhisme.
In spiritualiteit is dat meerdere of hogere eveneens een onpersoonlijke of bovenpersoonlijke goddelijke levenskracht. De verbondenheid met deze levenskracht gebeurt op persoonlijke titel met eigen keuzes uit diverse godsdiensten en religies. “Shoppen op de Relimarkt” wordt dat wel eens genoemd. Voorbeelden zijn moeilijk te geven. Het gaat hier om een breed spiritualiteitscala dat in het Westen uitgewaaierd is vanuit de New Age Beweging en in onze dagen levend is in allerlei vormen van Mindfullness.
In een levensbeschouwing is het meerdere of hogere een geheel van overkoepelende waarden. Daar verbindt men zich allereerst mee in open en tegelijk gestructureerde onderlinge uitwisselingen.
Vroegere voorbeelden komen uit het oude China, zoals het Confucianisme en het Taoïsme. Nieuwere vormen zijn weer in het Westen opgekomen, met name het klassieke en het moderne Humanisme.
Herkomst van het woord “religie”.
Tot in 2021 aan toe komen we maar één Nederlandse tekstbron die hier wat serieuzer en gedetailleerder op ingaat, en dat is de ruim 500 pagina’s dikke WRR-Verkenning “Geloven in het Publieke Domein” uit 2006. In Luik 1 met name, “Begrippen, theorieën en disciplinaire benaderingen”, en dan nog maar op ėėn pagina van de in totaal 40 bladzijden in dat Luik 1.
Wij kunnen maar het best, de betreffende passage overschrijven.
“Zoals bij veel woorden is die talige (lees: Latijnse) oorsprong ook bij “religie” verre van eenduidig. Het is gangbaar om twee oorsprongen aan te wijzen. Ofwel men voert het zelfstandige naamwoord ‘religio’ terug op het Latijns werkwoord ‘relėgĕre’. Hiervoor wordt de Romeinse redenaar, politicus, advocaat en filosoof Marcus Tullius Cicero (106-43 voor Christus) aangehaald. Relegere betekent letterlijk ‘weer opnemen’, ‘herlezen’ en ‘bedenken’.
Ofwel men verwijst naar de christelijke schrijver Lucius Caelius Lactantius (250-320 na Christus) die voor de opvatting staat dat ‘religio’ in verband gebracht moet worden met het werkwoord ‘religare’, dat ‘verbinden’ betekent. Maar wat nu precies de oorspronkelijke betekenis is, is al vanaf het begin onderwerp van debat. Zo zet Lactantius zijn interpretatie van de oorsprong van religio expliciet af tegen die van Cicero. Volgens de Amerikaanse godsdienstwetenschapper Wilfred Cantwell Smith blijven deze twee herleidingen de bestudering van religie ook in de moderne tijd bepalen.
Men is ofwel van mening dat religie met objectieve werkelijkheden te maken heeft, met dát buiten de mens waarmee hij/zij is verbonden in religie, of men volgt in de lijn van Cicero de opvatting dat religie primair te maken heeft met de subjectieve houding, met de betrokkenheid waardoor men verbonden is. Zo nu en dan vindt men ook een derde interpretatie, volgens welke het woord ‘religio’ afgeleid is van ‘lig’, een wortel die ook in het Latijnse ‘neclegere’ voorkomt en die ‘aandacht schenken’, ‘zorg besteden’ betekent.
Maar de ware etymologische oorsprong van het begrip blijft onduidelijk.”
Het beknopt Latijns-Nederlands woordenboek van Dr. Fred Muller en Dr, E.H. Renkema uit 1954 geeft allerlei mogelijke betekenissen van “religio” aan. Godsdienst, godsdienstige verering, godsdienstig gebruik godsdienstige overtuiging. Heiligheid, heilige verplichting, heilige belofte. Vroomheid, godsdienstig gevoel. Maar ook betekenissen als: godsdienstig bewaar, bijgelovige gedachte.
Wat verderop in haar Verkenning, luik1, tekent de WRR nog aan dat er vandaag de dag vele honderden religiedefinities bestaan, dat die niet toevallig nog steeds niet onder ėėn noemer gebracht zijn, en dat er dan ook van een ‘definitieproblematiek’ kan worden gesproken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Laat een bericht achter